NECMEDDİN GOTSİNSKİ
(1862 - 1925)

Kafkasya yurtseveri, ünlü din alimi, toplum ve siyaset adamı Necmeddin Gotsinski, 1862 yılında Dağıstan'ın Avar yöresinde, Gozo köyünde doğdu. İmam Şamil döneminde Rus Çarlığının işgalci güçlerine karşı savaşmış olan Naib Donogo Muhammed’in oğludur. Ailesi Dağıstan ölçülerine göre geniş sayılabilecek toprağa sahipti ve hayvancılıkla uğraşıyordu. Babasının ve erkek kardeşinin ölümünde sonra bütün miras kendisine kaldı (10 bin koç, düzlükte ve dağlarda meralar).

Seçkin bir din alimi ve yetenekli bir şair olan Necmeddin Gotsinski, öğrenimini bitirdikten sonra Dağıstan bölge valisinin konvoyunda sürücü olarak çalışmaya başladı. Kısa zamanda Koisublinsky bölgesinin naibi (yöneticisi) oldu ve Dağıstan Halk Mahkemesi üyeliğine seçildi. 1903’te Türkiye’ye giderek bir süre İstanbul’da dini ve laik literatürü inceledi; bu yüzden Rus makamlarınca “Osmanlı-Türk ajanı” olarak görüldü. Dağıstan'a dönüşünde ilahiyat okullarında ders verdi. 1905’te devrim olaylarına katıldığı ve Sosyalistleri gizlice desteklediği söylentileri yayıldı. 1913’de Dağıstan’da oluşan “Pisar direnişi”ne onun önayak olduğundan kuşkulanıldı.

Şubat 1917’de Rus Çarlığının burjuva devrimiyle yıkılmasından sonra, 9 Mart 1917'de Temirhan Şura'da Geçici Hükümetin bir organı olarak Dağıstan Bölge İcra Komitesi toplandı ve Necmeddin Gotsinski ile beraber avukatlar Haydar Bammat, Ali Hasan, A.Dalgat; Prens Nuh Bek Tarkovski, arazi sahibi Daniyal Apashev, tüccar Muhammed-Mirza Mavraev, bilim adamı Muhammed-Kadi Dibir, mühendis Zubeyr Temirhan gibi Dağıstan ulusal aydınları tüm engellemelere rağmen komiteye seçilerek iktidarı ele geçirdi. Dağıstan Milli Komitesi'ne de seçilen Necmeddin Gotsinski, bu sıfatları ve saygın kişiliğiyle Kuzey Kafkasya’nın özgürleşme ve devletleşme çabaları içinde önemli bir rol oynadı. Kuzey Kafkasya Halkları Temsilcilerinin 1 Mayıs 1917'de Vladikafkas'ta Olginskaya Lisesi'nde I. kongresine katıldı "Dini İşler Konseyi" başkanlığına seçildi..

20 Eylül 1917’de, Kuzey Kafkasya halklarının II. Kongresi arifesinde, başta Uzun Hacı Saltınski olmak üzere kendisini destekleyen din adamlarının inisiyatifindeki Eyzen-am Kongresi tarafından “Kuzey Kafkasya’nın beşinci İmamı” (İmam Şamil’den sonraki teokratik devlet başkanı) olarak ilan edildi. Fakat kendisi Vladikafkas ve Andi Kongrelerinden sonra Kuzey Kafkasya Merkez İcra Komitesi’nin emrinde ve Din İşleri Konseyi’nin Başkanı (Şeyhülislam) olarak çalışmayı kabul etti.

Ekim 1917’de merkezi Rusya’da Bolşeviklerin bir hükümet darbesiyle iktidara el koymaları ve Kuzey Kafkasya (Kafkasya Dağlıları Birliği) Hükümetinin Rusya’dan ayrıldığını ilan etmesinden (Aralık 1917) sonra Dağıstan bölgesinde Milli Hükümetin en önemli dayanaklarından biri oldu. Ocak 1918’de Uzun Hacı Saltınski ile birlikte on bin kişilik bir halk gücünün başında olarak, Dağıstan’ın merkezi Temirhan Şura’ya girdi ve Dağıstan Halk Temsilcilerinin 3. Kongresinde Sovyet Rusya ve Bolşevizm yanlılarının eline geçmiş bulunan İcra Komitesini (yerel Hükümet) dağıttı. 24-25 Mart 1918'de Rusya destekli “Devrim Komitesi”nin elinde bulunan, Dağıstan’ın ve Kuzey Kafkasya’nın Hazar denizindeki en önemli limanı olan Şamilkala'yi (Petrovsk-bugünkü Mahaçkala), Kafkasya Dağlılar Birliği hükümetine bağlı bulunan Albay Nuh Bek Tarkovski ve Albay Musala komutasındaki hükümet birliklerinin ele geçirmesi sırasında, emrindeki milislerle milli kuvvetleri destekledi. Bakü’den ve Astrahan’dan gönderilerek Şamilkala’yı tekrar işgal eden Rus Kızıl Ordu birliklerine karşı savaştı (Mayıs 1918). Bölgenin genel olarak Sovyet Kızıl Ordu’sunun eline geçmesi ve Dağıstan’da “Sovyet iktidarı”nın ilanından sonra da, bölgede Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti hükümetinin iktidarı yeniden kuruluncaya kadar dağlık Dağıstan’da silahlı direnişi sürdürdü.

Necmeddin Gotsinski, Dağıstan bölgesinin Osmanlı hükümeti tarafından gönderilen Met Yusuf İzzet Paşa komutasındaki Kuzey Kafkas Ordusu’nun da belirleyici desteğiyle tekrar Milli hükümetin eline geçmesinden sonra “Yüksek Dini Konsey Başkanlığı” (Şeyhülislamlık) görevini sürdürdü. En büyük siyasi hatası, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti topraklarını işgal ederek Milli hükümet ve Parlamentoyu dağıtan General A.İ.Denikin’in Gönüllü Ordu rejimiyle uzlaşması ve ona karşı yürütülen silahlı mücadele sırasında hareketsiz kalması oldu.

Necmeddin Gotsinski, Gönüllü Ordu’nun yenilgisi üzerine ülkeyi işgal eden Sovyet Rusya Kızıl Ordusuna karşı 1920-21 yıllarında yürütülen kitlesel Dağıstan-Çeçenya ayaklanması ve silahlı direnişinin de belli başlı önderlerinden biriydi. Geniş halk kitlelerinin katıldığı bu milli ayaklanmanın üstün Rus Kızıl Ordu güçleri tarafından bastırılması ve liderlerden büyük kısmının öldürülmesi yada ülkeyi terk etmek zorunda kalmaları üzerine, Kuzey Kafkasya’nın dağlık Çeçenya yöresine çekilerek direnişini dört yıl daha sürdürdü. Ancak 1925 yılında, Sovyet hükümeti tarafından ele geçirildi ve usulen sorgulaması ve mahkemesi yapılarak 28 Eylül 1925'de Rostov'da idam edildi.

Necmeddin Gotsinski'nin, kızları Patimat ve Saidat ile 16 yaşındaki oğlu da 1937'de "Büyük Terör"de aynı akibete uğradılar ve 17 Ekim 1937'de idam edildiler.

Kaynakça :

Aliyeva Sevinç ve Asker Ali. (2014). İmam N. Gotsinski’nin Kafkasya’da Teokratik Devlet Kurma Çabaları ve Osmanlı İmparatorluğu ile İlişkileri. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), III/1, 77-121.

Berzeg, Sefer E. (Ocak 2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Sovyet Karanlığına Girerken (III. Cilt).  İstanbul :  Birleşik Kafkasya Derneği

Nakhibashev, М.Z. (2009). Узун-Хаджи Салтинский. Маhaçkale : Epoch. (Uzun Hacı Saltinsky).

Donogo, Hadji Murat.  (25 Mart 2012). Последний имам Дагестана. Erişim Tarihi : 12.03.2018,  https://www. moidagestan.ru/  (Dağıstan'ın Son İmamı)

https://ru.wikipedia.org/