MEHMED SAİD ŞAMİL
(1901 - 1981)

Kafkasya yurtseveri, toplum ve siyaset adamı Mehmet Said Şamil, 1901 yılında Medine'de doğdu. Babası Kafkasya’nın ünlü liderlerinden İmam Şamil’in küçük oğlu Muhammed Kamil Paşa, annesi Nebihe Hanım'dır. İki kızkardeşi (Naciye ve Necabet) olan Said Şamil öğrenimini Mekteb-i Sultani'de (Galatasaray Lisesi) yaptı.

Kuzey Kafkasya’nın Kızıl Ordu tarafından işgali üzerine Kafkasyalı yurtseverler tarafından silahlı direnişe liderlik etmek üzere Kafkasya’ya çağırılan babasının yaşlı ve hasta olması nedeniyle, onun yerine Kafkasya’daki Sovyet Rusya karşıtı ve bağımsızlık yanlısı silahlı direnişe katıldı (1920). Ülkenin Dağıstan ve Çeçenya yörelerinde işgalci Rusya Kızıl Ordusuna karşı yürütülen silahlı direnişin başına getirildi ve çok genç yaşta olmasına karşın oluşturulan savaş konseyinin başında ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin yedi yıldızlı bayrağı altında başarıyla mücadele etti (Ekim 1920-Mart 1921). Milli ayaklanmanın üstün Kızıl Ordu güçleri karşısında başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra, silah arkadaşlarından bazılarıyla birlikte, işgal altındaki Gürcistan üzerinden zorlukla Türkiye’ye döndü.

İki Dünya Savaşı arasındaki dönemde, Kafkasya’nın bağımsızlığı için Türkiye, Yakındoğu ülkeleri ve Avrupa’da yürütülen siyasi mücadelede aktif bir şekilde rol aldı. Rusya mahkumu milletler bloğu olarak adlandırılan "Promethe" cephesi bünyesinde çalışmak üzere kurulan ve Kuzey Kafkasya'lı siyasi mültecilerin ilk ve tek "siyasi parti"si olan sosyal demokrat eğilimli "Narodnoya Partiya Gortsev Kavkaza" (Kafkasya Dağlıları Halk Partisi - KDHP) içinde kurucu ve yönetici olarak yer aldı. Kafkasya’nın en fazla bilinen ailesine mensubiyeti, üstelik dedesi İmam Şamil’in dipdiri yaşayan hatırasının, Kuzey Kafkasya emigrasyonu içerinde ona sağladığı ayrıcalıklı konum ile KDHP hareketi içerinde organizatör rolünü üstlendi. KDHP adına Türkiye, Fransa, İngiltere, Çekoslovakya, Polonya gibi devletlerle temaslarda bulunarak bağımsızlık davası lehine sempati ve yardım sağlamaya çalıştı. "Rus mahkumu milletler" davasıyla yakından ilgilenen ve bu alakayı “Türkiye’ye de resmen bildiren” Pilsudski liderliğindeki Polonya’nın sağladığı imkanları değerlendirmek için 1926 sonbaharında, eski “Milli Ajans Müdürü” Shaplı Hüseyin Tosun Bey tarafından toplanan, KDHP’nin bilgi bankası sayılabilecek Alman, Macar, Fransız, İspanyol, İtalyan ve Latin dilleriyle yazılmış, dört-beş bin kitaptan oluşan muazzam bir kütüphane ile Varşova’nın yolunu tuttu. Bu kütüphane 1 Eylül 1939'da Almanların Polonya'yı işgali sırasında yok oldu. KDHP Genel Sekreteri Said Şamil, Kudüs Müftüsü Emin el-Hüseyni’nin davetlisi olarak Kudüs’te 7 Aralık 1931’de toplanan İslam Konferansı’na iştirak etmiş, Başkanlık Divanı’na en genç üye olarak seçilerek, burada komünizm aleyhine kararlar çıkmasında etkin rol oynamıştı.

İkinci Dünya Savaşı’nda diğer Kafkasyalı liderler gibi o da Berlin’e davet edilerek Alman yetkilileriyle Kafkasya konusunda görüşmeler yaptı. Fakat Alman hükümetinin Kafkasya vb. ülkelerle ilgili çelişkili tutumu ve işgal altındaki Kuzey Kafkasya bölgelerine gitmesine izin verilmemesi nedeniyle, bazı arkadaşlarını orada bırakarak kendisi Türkiye’ye döndü. Berlin’de oluşturulan, Kuzey Kafkasya Milli Komitesi'nde de görev almadı (1942). İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen “soğuk savaş” döneminde SSCB aleyhindeki çalışmalarını sürdürmekle birlikte, Avrupa’da ABD’nin etkisi ve denetimi altında kurulan çeşitli örgütlenmelere katılmadı. Özellikle Müslüman devletler ve üçüncü dünya ülkeleri nezdinde, uluslararası birçok toplantı ve konferansa katılarak bağımsız Kafkasya davasını savunmayı sürdürdü.

İstanbul’da, Cumhuriyet dönemindeki uzun bir kopukluktan sonra oluşturulan ilk Kafkas örgütlenmelerinden biri olan “Kuzey Kafkasyalılar Türk Kültür ve Yardımlaşma Derneği”nin (Bugünkü Birleşik Kafkasya Derneği) kurucuları arasında yer aldı. Daha sonraları bu Derneğin oluşturduğu “Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı”nın da kurucu üyeleri arasında bulundu (1978).

Anadili yanında Türkçe, Arapça, Fransızca ve Rusça bilen Said Şamil, 21 Mart 1981'de İstanbul’da öldü ve 23 Mart 1981'de Karacaahmet mezarlığında aile kabristanına gömüldü.

İki Dünya savaşı arasında Fransa, Çekoslovakya, Polonya, Almanya ve Yakındoğu ülkelerinde Kafkasyalılar tarafından yayınlanan bir çok derginin mali finansmanına yardımcı olan Said Şamil, Ürdün, Suriye ve Mısır’daki Kuzey Kafkasya sürgünlerinin “Kafkasya Dağlıları Halk Partisi” çevresinde örgütlenmelerine ve dernekler kurmalarına da katkıda bulunmuştur. Çeşitli yayın organlarında yayınlanmış yazıları ve “Montagnards du Caucase” (Kafkasya Dağlıları, Paris 1930), “Hitap mümessil el-Kafkazi” (Kafkasya temsilcisinin konuşmaları, Şam 1956), “Dış Türkler ve Sosyalizm” (İstanbul 1971), “Yahudi Davası ve Filistin” (İstanbul 1976, 1991) vb. kitap ve broşürleri bulunmaktadır.

Kaynakça :

Berzeg, Sefer E. (Ocak 2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Sovyet Karanlığına Girerken (III. Cilt). İstanbul : Birleşik Kafkasya Derneği.

Dr. Nevruz, Yılmaz. (1995). Said Şamil’den Muhaceretteki Kuzey Kafkasyalıların “Esir Vatan”ın Kurtuluşuyla İlgili Mücadelelerine Işık Tutan Tarihi Bir Mektup. Birleşik Kafkasya Dergisi, No:3, S. 48-54. No:4, S. 31-39.

Turan, M. Aydın. (1997). Promethe Hareketi'nde Kuzey Kafkasya Mültecileri: Kafkasya Dağlıları Halk Partisi (1926-1940). Tarih ve Toplum, Sayı: 161, S:49-57. Sayı: 162, S:39-47.

Samsun Birleşik Kafkasya Derneği. Kafkasya Dağlıları Halk Partisi. Erişim Tarihi : 12.03.2018, http://www.samsunbkd.org/

https://ru.wikipedia.org/