KUZEY KAFKASYA CUMHURİYETİ’NİN BAĞIMSIZLIK İLANI
1918 yılının Mart ayında ortalarına doğru Vladikafkas kentinin Bolşeviklerce işgal edilmesi üzerine“Kuzey Kafkasya Hükümeti” adıyla yeniden düzenlenmiş bulunan “Kafkasya Dağlıları Merkez İcra Komitesi”, silahlı çatışmaları ve katliamları önlemek amacıyla kenti terk ederek çalışmalarını İnguşya’daki Nazran kasabasına nakletmiştir.
“Kuzey Kafkasya Hükümeti”, başkanlığa vekil tayin edilen İnguş Milli Konseyi Başkanı Vassan Girey Jabağı ve iki hükümet üyesini Nazran’da bırakarak, diğer üyelerini olağanüstü durum nedeniyle sorumlulukları çoğalmış bulunan Kuzey Kafkasya bölgelerindeki Milli Konseylerin çalışmalarını yönetmek ve koordine etmek üzere kendi bölgelerine göndermiştir. Ayrıca bazı hükümet üyeleri Güney Kafkasya Birliği (Kafkasötesi Hükümeti) ile ittifak ve birlik konusunda görüşmeler yapmak üzere Tiflis’e gitmişlerdir.
Tiflis’ten sonra Başta Osmanlı Devleti olmak üzere çeşitli Avrupa ülkeleri ile görüşmeler yapmayı planlayan bu temsilciler kurulunda Hükümet Başkanı Abdülmecit Tapa Çermoy, Dışişleri Bakanı Haydar Bammat, Devlet Bakanı Zübeyir Temirhan ve Dağıstan Milli Konseyi üyelerinden Mehmed Kadı Dibir bulunuyordu.
“Kuzey Kafkasya Hükümeti” temsilcileri ikinci diplomatik temasını 14 Mart’tan itibaren Trabzon’da Osmanlı Devleti ile Kafkasötesi Hükümeti arasında sürmekte olan konferansa gözlemci sıfatıyla katılarak gerçekleştirmiştir.
Kuzey Kafkasyalılar, 1 Nisan 1918’de katıldıkları Trabzon Konferansı'nı Osmanlı Devleti ile görüşmelere başlamak ve bağımsızlıklarını kazanmak için ihtiyaç duydukları yardımı temin edebilmek yönünde önemli bir fırsat olarak değerlendirmişlerdir.
Trabzon’daki konferans ortamı, Kuzey Kafkasya Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti arasındaki dostluk bağlarının kurulup geliştirilmesine vesile olmuştur.Bunda Osmanlı heyetinin başkanı Miralay Hüseyin Rauf Bey (Orbay)’in büyük katkısı vardır.
Kuzey Kafkasya Heyeti'nin başkanı Haydar Bammat, 1 Nisan’daki toplantıda Osmanlı ve Trans-Kafkas delegelerine Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Kafkasya'dan ibaret bir Kafkas Konfederasyonu'nun kurulmasını bir deklarasyon ile teklif etti ise de teklif Gürcü ve Ermeni delegelerce kabul edilmemiştir.
Trabzon'dan sonra Batum'a geçen “Kuzey Kafkasya Hükümeti” heyeti, Nisan ayında buraya gelen Osmanlı Devleti Harbiye Nâzırı Enver Paşa ile uzun bir görüşme yapmışlardır. Batum’da “Kuzey Kafkasya Hükümeti” heyetine iki kişi daha katılmıştır. Bunlar Simon Basariya ve Alihan Kantemir’dir.
Simon Basariya, Kuzey Kafkasya bölgelerinin Kızıl Ordu’nun işgaline girmesi ve Gürcü Menşevik hükümetinin “Bolşevizmi ezme” bahanesiyle Abhazya Yöresi’ni işgal etmesi üzerine, yardım aramak üzere Batum’daki Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti heyetine katılmıştır.
Alihan Kantemir ise Kuzey Kafkasya delegasyonu başkanının isteği üzerine Kafkasötesi Hükümeti’nin Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevinden istifa ederek bu heyette görev almıştır.
Kuzey Kafkasya heyetinin talepleriyle Enver Paşa'nın politikası birbiriyle uyuşmuştur. Heyet Sadrazam Talât Paşa ve Osmanlı Hükümeti’nin diğer üyeleriyle de görüşmek üzere Enver Paşa ile birlikte deniz yoluyla İstanbul'a geçmiştir.
6 Mayıs 1918’de İstanbul’a gelen “Kuzey Kafkasya Hükümeti” heyeti burada da Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti ve “Şimali Kafkas Cemiyeti”nin mihmandarlığında devletlerinin tanınması için çeşitli diplomatik görüşmeler yapmaya devam etmişlerdir
“Kuzey Kafkasya Hükümeti” heyeti; 6 Mayıs 1918’de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti sınırlarının, Kuzey’de Karadeniz kıyılarından Kuban ırmağı hattından Armavir’e (Svyatoy-Krest’in doğusuna uzatılmış olarak) ve daha sonra Kuma ırmağı hattından Hazar Denizi’ne kadar ulaştığını, Güneyde ise Abhazya, Zakatal ve Kuba yörelerini de kapsadığını Avusturya Macaristan ve Bulgaristan temsilciliklerine telgrafla bildirmişlerdir.
“Kuzey Kafkasya Hükümeti”nin Dışişleri Bakanı Haydar Bammat 8 Mayıs 1918’de Batum’da barış görüşmelerine katılmakta olan Alman kurulunun başkanı General von Lossow’a bir mektup göndererek Kuzey Kafkasya halklarının bağımsızlıklarının tanınmasını istemiştir. Haydar Bammat ayrıca Almanya’nın İstanbul’daki elçisi Johann Heinrich von Bernstorff, Kafkasya’daki Alman Delegasyonu Başkanı Keressenstein von Kress ve Osmanlı Devleti temsilcisi Halil Paşa ile de görüşmeler yapmıştır.
Bu arada Kuzey Kafkasya heyeti, Osmanlı Padişahı ve hükümet erkânı tarafından da kabul edilmiş, kendilerine Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlığının Osmanlı Hükümeti tarafından tanınacağı ve müttefikleri tarafından da tanınması için gerekli girişimlerde bulunulacağı bildirilmiştir.
Osmanlı Devleti’nin tam desteğini alan “Kuzey Kafkasya Hükümeti” heyeti; 11 Mayıs 1918'de “Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti”nin bağımsızlığını ilân ederek bir nota ile resmen İstanbul'daki bütün devletlerin temsilcilerine duyurmuştur. Bu nota şöyledir:
12 Mayıs günü Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti adına Abdülmecid Çermoy ve Haydar Bammat radyo telgrafla ülkelerinin bağımsızlığını ve sınırlarını belirten deklarasyonu, müdürlüğünü Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti ve “Şimali Kafkas Cemiyeti”nin liderlerinden Şhaplı Hüseyin Tosun Bey’in yaptığı “Milli Telgraf Ajansı” aracılığıyla bütün dünyaya ilan etmiştir.
Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti adına Abdülmecid Çermoy ile Haydar Bammat, İstanbul’daki Alman Askeri Temsilcisi Otto von Lossow’a da bir muhtıra vererek Abhazya ve Zakatala yörelerinin Kuzey Kafkasya devleti sınırları içinde bulunduğunu bildirmiştir. Muhtıranın ekinde bu konuda Kuzey Kafkasya delegasyonu tarafından Kafkasötesi Hükümeti’ne verilmiş bulunan bir notanın sureti de vardır. Benzer bir nota da, Moskova’daki Alman İmparatorluk Hükümeti Elçisi Mirbach tarafından RSFSC Dışişleri Komiserliği’ne iletilmiştir.
Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti temsilcileri 12 Mayıs günü kendisini tanıyan Osmanlı Devleti’nden -bir müracaatname vererek- siyasi ve askeri açıdan acil yardım istemiştir. Müracaatnamede; Rusya'da iktidarı ele geçiren ve ülkeye mutluluk ve refah getireceklerini ilân etmiş olan Bolşeviklerin memleketi kan ve ateş içine attıkları belirtildikten sonra Kuzey Kafkasya'nın içinde bulunduğu feci durumun yapılacak barış antlaşmasının resmî ve kesin biçimini almasını beklemeye imkân vermediği bildirilmiş, hangi biçimde ve hangi yolla olursa olsun yeterli derecede düzenli ve donatılmış bir askerî gücün hemen Kuzey Kafkasya'ya yollanmasını talep edilmiştir. Bu yardım talebi Osmanlı Hükümeti tarafından derhal kabul edilmiş ve hemen hazırlıklara başlanmıştır. Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın, 12 Mayıs 1918 tarihli emriyle Kuzey Kafkasya'ya gönderilecek kuvvetlerin ve teşkilât kadrolarının hazırlanması ve bu hazırlıkların 25 Mayıs 1918 tarihinde tamamlanması emredilmiştir.
Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin resmen bağımsızlığını ilan etmiş olması nedeniyle, “Milli Telgraf Ajansı”nın yönlendirmesi ile tüm Osmanlı-Türk basınında olduğu gibi Almanya basınında da bu konuda çeşitli haberler ve yazılar yayımlanmıştır. Bu haberlerden birini yayımlayan 15 Mayıs 1918 tarihli “Die Wacsht im Osten” de şöyle denmiştir: “İstanbul-Milli Ajans’ın bildirdiğine göre Kuzey Kafkasya bağımsızlığını ilan etti. Yeni cumhuriyetin temsilcileri bağımsızlık kararını Osmanlı Hükümeti’ne bildirdiler ve aynı zamanda telefonla bütün müttefik ve tarafsız devletleri de haberdar ettiler”.
Aynı gazete 15 Mayıs, 18 Mayıs ve 24 Mayıs günleri de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin bağımsızlık ilanını, bu cumhuriyetin kapsayacağı toprakları ve sınırlarını belirten haberler yayınlamış ve “Yeni Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin Sınırları” nı gösteren bir de harita vermiştir.
16 Mayıs 1918’de Bolşevik Hükümeti’nin Dışişleri Komiseri G.V. Çiçerin, Moskova’daki Alman İmparatorluğu Elçisi Graf Mirbach tarafından kendisine sunulmuş bulunan 13 Mayıs tarihli notaya karşılık, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti’nin “karşıdevrimci” eylemlerine ve kendisini Karadeniz’den Hazar’a kadar uzanan bağımsız bir devlet olarak ilan etmesine karşı çıkan bir Sovyet notasını Alman Hükümeti’ne iletmiştir. Bolşevik Hükümeti 30 Mayıs 1918’de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin tanınmaması için bir nota daha vermiştir.
8 Haziran 1918’de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti’nin çabaları sonuç vermiş ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti ve Osmanlı Devleti arasında Dostluk ve Yardımlaşma Antlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmanın 2. maddesi Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti için çok önemlidir. Bu madde şu şekilde kaleme alınmıştır: “Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti tarafından istekte bulunulduğunda, Osmanlı Devleti iç güvenlik ve düzenin sağlanması için gerekli olan silahlı kuvvet ile yardımda bulunacaktır.”