ABDULMECİD (TAPA) ÇERMOY
(1882 - 1937)

Bağımsız Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin ilk Devlet ve Hükümet Başkanı olan Abdulmecid Çermoy, Çeçenistan'ın Coharkala (Grozni) şehrinde, kendi yerleşimleri Artsu-Yurtta 3 Mart 1882 tarihinde doğdu. Babası Çarlık ordusunda General rütbesine kadar yükselmiş olan Artsu Çermoy ve onun ikinci eşi Zaybula'nın ikinci çocuğudur (Abisi Abdul-Muslim (1871), Kız kardeşleri : Sakiynat (1866), Sabiy-Bat (1867), Kabahan (1872) ve Ayzanat (1883)). Vladikafkas Lisesi'nden sonra babasının isteği üzerine girdiği o dönemin prestijli okullarından Nikolayevski Süvari Okulu'nu 1901'de bitirdi.

Çar'ın muhafız alayında 1904-1907 yılları arasında görev yapan Çermoy, 1906'da Abulfat-Han Tuti'nin torunu olan prenses Havar Sultan Hanım (Ibragimbekova) ile evlendi.

Babasının ölümü üzerine 1908'de ordudan istifa ederek Kafkasya'ya döndü. Petrol işleriyle uğraşmaya başladı. Grozni petrol bölgelerinde yerli halkın toprak sahibi olmasının bile yasak olmasına karşın, zekası, teşebbüs kabiliyeti ve yaptığı mücadeleyle hem servet sahibi oldu, hem de saygı ve ün kazandı. Zekası ve teşebbüs kabiliyeti sayesinde petrol işlerini ilerletti. Grozni'de ve bütün Kafkasya'da bugünkü petrol tesislerinin esas temellerini atanlardan biri oldu. Petrol sahalarının ticareti ve kiralanması için 1913 yılında Aldınskaya Neft'i kurdu.

Rusya'nın Ağustos 1914'de I. Dünya savaşına katılması üzerine orduya geri döndü ve Batı cephesinde Kafkas Süvari Tümeni (Dikaya diviziya)nın Çeçen Alayı’nın bir subayı olarak katıldı. Galiçya ve Karpatlar savaşlarına ve 1916'daki ünlü Brusilov baskınına katıldı. Cesareti askeri madalyalarla ödüllendirildi. 1916 sonunda girdiği bir çatışmada ağır yarandı ve tedavi için Vladikafkas'a gönderildi.

Şubat 1917 devriminden sonra Kuzey Kafkasya halklarının yeniden doğuş ve devletleşme hareketi içinde aktif şekilde yer aldı. Vladikafkas'ta, Psımaho Kotse (Kabardey Merkez Komitesi üyesi), Prens Raşidhan Kaplan (Hasan-Yurt Merkez Komitesi üyesi), Besir Dalgat (Dağıstan Merkez Komitesi üyesi) ve Vissan-Girey Cabagı (İnguşetya Merkez Komitesi üyesi) ile beraber Kafkasya Dağlıları Birliğinin Merkez İcra Komitesini oluşturdu (Mart 1917). Merkez İcra Komitesi’ni maddi bakımdan da destekledi ve Kuzey Kafkasya Halkları Temsilcilerinin 1 Mayıs 1917'de Vladikafkas'ta Olginskaya Lisesi'nde I. kongresinin ve 20 Eylül 1917'de Andi'de II. Kongresinin toplanmasında ve çalışmalarında aktif rol oynadı. Oluşturulan Kuzey Kafkasya Merkez İcra Komitesi’nin (Hükümet) Başkanlığına seçildi.

Ekim 1917’de Merkezi Rusya’da Bolşevikler’in bir hükümet darbesiyle iktidara el koymaları üzerine, Kuzey Kafkasya Hükümeti de birçok bölge gibi bu yeni iktidarı tanımayarak Rusya’dan ayrı ve egemen bir devlet olduğunu ilan etti (Aralık 1917). Rusya’da başlayan kanlı iç savaşın 1918 yılı baharında bölgedeki Rus kolonistleri ve cepheden dönen Rus askerleri eliyle Kuzey Kafkasya’ya da taşınması üzerine, dış yardım ve Kafkasötesi hükümetlerinden destek sağlamak gayesiyle, Haydar Bammat ve Muhammed Kadı Dibir ile birlikte Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ulusal konseyleri ile görüşmek üzere Bakü ve Tiflis’e gitti. Kuzey Kafkasya kuruluyla birlikte İstanbul’a giderek, Trabzon Konferansı’na Osmanlı Kurulu’nun başkanı olarak katılan Kuzey Kafkasya kökenli Hüseyin Rauf Orbay vasıtasıyla Osmanlı hükümeti üyeleri ve İstanbul’daki Kuzey Kafkasya sosyo-politik örgütleri ile görüşmeler yaptı.

Çermoy, Bu görüşmeler ve öncesinde yapılan kongrelerin sonucu olarak bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık bildirgesini Haydar Bammat ile birlikte 11 Mayıs 1918'de imzaladı. 8 Haziran 1918'de, Batum'da Osmanlı Hükümeti ile Dostluk ve İşbirliği Anlaşması imzalayan heyette yer aldı. 10 Aralık 1918 günü Terek Kazakları ile Kuzey Kafkasya Hükümeti arasında Terek Kazaklarının Kuzey Kafkasya birliğine dahil olduklarına dair bir anlaşma imzaladı. Kazaklarla süren kanlı mücadeleleri, milli menfaate uygun tarzda sonuçlandıran bu anlaşmanın imzalanmasında büyük pay sahibi oldu. Mondros Mütarekesi hükümleri uyarınca Osmanlı güçlerinin Kafkasya'yı terk etmeye mecbur kalışı genç Cumhuriyeti zor durumda bıraktı. Çermoy, 15 Aralık 1918'de Hükümet Başkanlığı görevinden istifa etti ve yerini Pşımaho Kotse'ye bıraktı.

Çermoy, Denikin'in saldırılarının artması üzerine Pşımaho Kotse hükümeti tarafından Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlık ve haklarını Paris Barış Konferası'nda savunmak üzere oluşturulan delegasyonun başkanlığına getirildi ve 1919’da Paris'e geçti. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin Paris Barış Konferansı’nda ve uluslararası alanda tanınması için aktif istişarelerde bulundu. Çabaları beklenmedik bir şekilde İngiltere'nin ve Fransa'nın inatçı direnişiyle karşı karşıya kaldı. Bu ülkelerin hükümetleri Denikin ve Beyaz Orduya arka çıkıyor, eski Rus İmparatorluğu topraklarında ortaya çıkan ulusal devletlerin tanınmasına engel oluyordu. Konferanstaki Beyaz Ordu çıkarlarını, kendisini Rusya konusunda uzman olarak gören genç ve kibirli, İngiliz Savaşı Bakanı Winston Churchill savunuyordu. Son çare olarak Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson ile görüştü. Wilson, yaygın olarak "küçük ulusların dostu" ve etnik azınlıkların kurtuluşunun başlıca destekçisi olarak biliniyordu. Wilson ve heyeti Kuzey Kafkasya bağımsızlık fikrini destekleme sözü verdi. Ayrıca Ekim 1919'da ABD yönetimi, "hükümetler kurmak amacı ile ulusal meclislerini toplamaları şartıyla, Rusya'dan ayrılan küçük devletlerin fiili hükümetlerini tanıma" niyetini açıkladı. Ama talihsizlik burada da Dağlı Halkların peşini bırakmadı. Wilson Eylül 1919'da fiziksel ve sinirsel tükenme sonucu felç geçirdi ve Mart 1921'e (bir sonraki Başkan'a görevi devredene) kadar, ailesi ve doktorları dışında kimse ile görüştürülmedi.

Temmuz 1919'da Çermoy'un aktif çabası ile Kuban Bölgesi hükümetleri ile Dağ Cumhuriyeti arasındaki dostça ilişkilerin kurulmasına ilişkin bir anlaşma yapıldı. Kuban tarafındaki anlaşmayı imzalayan diplomatik elçi A.I.Kulabukhov, Denikin destekçileri tarafından yakalandı ve 7 Kasım 1919'da Ekaterinodar'ın merkezinde asıldı. General Denikin, 25 Ekim 1919'da Beyaz'ların idaresindeki tüm askeri mahkemelere, sivil ve askeri liderlerine Çermoy ve heyet üyelerinin idarenin hakimiyet alanında görünmesi halinde derhal tutuklanmaları ve Çermoy ve heyet üyelerine teslim olmaları yönünde bir emir gönderdi. Çermoy "en tehlikeli devlet suçlusu" ilan edildi.

Paris Barış Konferansı, Çermoy ve heyet için tam bir hayal kırıklığı ile sonuçlandı. 18 Haziran'da konferansta Azerbaycan, Gürcistan, Dağlı Cumhuriyeti, Letonya, Estonya, Ukrayna ve Beyaz Rusya heyetlerinin tanınma talepleri kabul görmedi. Konferans resmen sadece Polonya ve Finlandiya'nın bağımsızlığını tanıdı. Ağustos 1919'da konferansın dışişleri bakanları toplantısı, şartlı olarak Baltık ülkelerinin "özerk devlet" özelliğini kabul etti. Ocak 1920'de, konferansın son günlerinde fiilen Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan kabul edildi. Bolşeviklerin Mart 1920'de Kuzey Kafkasya'yı işgalinden sonra, Kafkasya ulusal kurtuluş hareketinin son desteği olan Transkafkasya'nın bağımsız cumhuriyetleri de düştü.

Çermoy, Paris'e geçerken yanında eşi Prenses Havar-Hanım, kardeşi Abdul-Müslim ve karısı, yeğenleri Osman, Abubakar, Emelhan ve Magomedhan, kızkardeşlerinin eşleri, yeğenleri Aishat, Aminat, Kamisat, Zeynep, Genata, Khava, diğer pek çok akrabası da bulunmaktaydı. Hepsinin tüm masrafları Çermoy'un üzerindeydi. Çermoy akrabalarının tüm masraflarını üstlenmek dışında ciddi anlamda Dağlı göçmenlere, onların organizasyonlarına ve yayınlarına da finansörlük yaptı. Bunların içinde Haydar Bammat'ın "Kavkaz" dergisi de bulunmaktaydı. Çermoy 1920'de firmasını, tüm topraklarını ve haklarını "Royal Dutch Shell" in sahibi Henry Deterding'e 12 milyon Frank karşılığında sattı.

Lüks yaşam ve cömert yardımseverlik Çermoy'un servetini büyük ölçüde zayıflattı. Hayatının son dönemlerinde hastalığının tedavisi için İsviçre'ye taşındı. 28 Ağustos 1937'de Lozan'da (İsviçre) vefat etti ve Paris banliyösündeki Bobigny Müslüman mezarlığına gömüldü.

Kaynakça :

Berzeg, Sefer E. (Ocak 2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Sovyet Karanlığına Girerken (III. Cilt). İstanbul : Birleşik Kafkasya Derneği.

Mairbek, Vachagaev. (2017, 28 Ağustos). К 80-летию смерти Тапы Чермоева. Erişim Tarihi : 26.02.2018, https://www.kavkazr.com/ (Tapa Çermoy'un ölümünün 80. yıldönümüne).

Geshayev, Musa. (2016, 8 Ağustos). Знаменитые чеченцы. Тапа Чермоев. Erişim Tarihi : 26.02.2018, http://thechechenpress.com/ (Ünlü Çeçenler. Tapa Çermoy).

Nataev, Saipudi ve Adkadieva, Alina. (2011, 9 Kasım). Личности Тапа Чермоев. Erişim Tarihi : 26.02.2018, https://nohchalla.com/ (Kişilik. Tapa Çermoy).

https://ru.wikipedia.org/