MİSOST ABAY
(1857 - 1928)

Kuzey Kafkasya yurtseveri, tarihçi, etnograf, eğitimci ve gazeteci Misost Abay, 5 Nisan 1857 yılında Çerek vadisinde Şkantı (Yukarı Balkarya) köyünde doğdu. Çok küçük yaşta kardeşi İdris ile birlikte medrese eğitimi gördü. Çarlık ordusunda subay olan babası Kuchuk'un ani ölümünden sonra, yakınları tarafından Nalçik'teki Dağlı Okulu'na kaydettirildi. Burada yatılı-parasız olarak okudu. 1870 yılında yine bir kuzeninin (Sultan-bek Abay) yardımı ile Vladikafkas Klasik Spor Lisesi'ne kaydoldu. O tarihlerde Vladikafkas şehrinin gelişimi ve Terek bölgesinin idari ve kültür merkezi olması, kuzeni ve müzik öğretmeni Sultan-Bek'in desteği, Misost'un dünya görüşünün oluşumunda büyük katkı sağladı. 1874 yılında Devrimci Halkçılar (Narodnaya volya) grubunu ile tanıştı ve onların aktif üyelerinden birisi oldu.

1875 Svaneti'de köylü ayaklanmasına silahlı destek verdi ve Vladikafkas'tan St. Petersburg'a demiryolu ile taşınan siyasi mahkumların serbest bırakılmasını sağladı. Bu grubun üyeleri baskı görmeye, tutuklanmaya başlayınca, eğitimini bitirmeden Vladikafkas'tan ayrılmak zorunda kaldı. 1875 Kasım'ında 5.sınıftan mezuniyet sertifikası alan Misost, bir süre Gürcistan'da yaşadıktan sonra Balkarya'ya döndü. 1876 Ağustos'unda, Nalçık Dağlı Okulu’nun köy öğretmenliği eğitimi veren özel bölümüne kaydolma talebi, ''siyasi açıdan güvenilmez olması'' nedeni ile reddedildi.

1877'de Osmanlı-Rus savaşı için oluşturulan Kabardey-Kumuk Alayı'na katılarak cepheye gitti ve bir süvari birliğine alınarak kendisine kornet (süvari astsubayı) rütbesi verildi. 1881'de Nalçik'te kurularak bir Kız Okulunun giderlerini karşılayan, öğrencilere ve fakirlere yardım eden "Hayırsever Toplum" Derneği'nin kurucularındandı. 1882 - 1885 yılları arasında Aşağı Balkarya Yöneticiliği görevinde bulundu. Daha sonra Nalçik Yöresi Polis Müdürlüğü’nde ve Vladikafkas Yöre Mahkemesi'nde tercüman olarak çalıştı. 1891'de Terek Bölgesi Milis (polis) Birliği komutanlığına atandı. Daha sonra Kuban Bölgesi'nin önce Ekaterinador, daha sonra Batalpaşinsk Yöresi'nde Humara Bölümü Yöneticisi olarak çalıştı (1892-1896). Tüm bu görevleri sırasında Kuzey Kafkasya halklarının yaşamı, tarihi ve kültürü üzerinde araştırmalar da yaptı ve bilgiler edindi. 1896'da Nalçık bölgesinde çalışmak için transfer talebinde bulundu. Bir yıl sonra ilçenin ilk bölümüne ve kısa bir süre sonra Balkarya'yı da kapsayan ikinci bölümüne atandı. Adigeler ve Balkar köylüleriyle iyi ilişkiler kurdu. Yaşlı kişilerle görüşüp, tarih ve folklor üzerine materyaller topladı. Başlıca makalelerini de bu dönemde kaleme aldı. Misost Abay, 1906'dan 1917 Şubat devrimine kadar Kuban Bölgesi'nin Batalpaşa Yöresinde, 1. Bölüm Amir Yardımcısı, sonra da Bölüm Amiri (Yöneticisi) olarak görev yaptı. Tüm bu görevleri sırasında Çarlık hükümetine karşı Kafkasya yerli halklarının çıkarlarını savunmaya gayret etti. Demokrat eğilimli aydınları destekledi ve Kafkasyalılara yeni okullar açılması için çalıştı. "Kabardey ve Nalçik Bölgesi Dağlıları Eğitim Yaygınlaştırma Derneği"nin kurucusu ve aktif üyesi idi. Kaberdey ve Balkarya'da eğitimin gelişimine önemli katkı sağladı.

Çarlığın yıkılmasıyla sonuçlanan Şubat 1917 devriminden sonra görevinden ayrılan Abay, Nalçik'e yerleşti. Mayıs 1917'de Kafkasya Dağlıları Birliği'nin Nalçik (Kabardey-Balkarya) Geçici Komitesi üyeliğine seçildi. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti (Kafkasya Dağlıları Birliği) Hükümetinin emrinde, ülkenin kendine dönüş ve devletleşme çalışmaları içinde yeraldı. Kuzey Kafkasya'nın Kızıl Ordu tarafından işgalinden sonra da ülkede kaldı. Ancak Kabardey-Balkarya'da soylu ailelere karşı baskılar ve yok etmeler başladıktan sonra, 1927 yılında Misost Abay da ailesiyle birlikte Nalçik'ten ayrılmak ve Dağıstan bölgesine yerleşmek zorunda kaldı.

1882'de Goshayak Dzhankhot ile evlenen ve dördü kız (Safiyat, Goshayah, Fatima, Janet) biri erkek (İsmail) beş çocuk sahibi olan Missost Abay, 1928'de Dağıstan'da öldü ve Buynaksk'ta (eski Temirhan Şura) defnedildi.

Misost Abay'ın, 1894-1911 yılları arasında Kafkasya'da çıkan "Kavkaz", "Kaspiy", "Kazbek" gibi yayın organlarında ve Paris'te çıkan "Musulmanin" dergisinde Kuzey Kafkasya'nın tarih ve kültürüyle, aktüel sorunlarıyla ilgili çok sayıda değerli makaleleri yayımlanmıştır. Bunların başlıcaları şunlardır: Balkarya'nın etnografik gerçekleri ile ilgili makaleleri "Barış Gücümüz" (1894) ve "Başlık (Kalım) Geleneği ve Sonuçları" (1894); "Dağlı Okulları" (1895), Bjeduğ ve Sapsığ tarihi ve etnografya ile ilgili makalesi "Kuban Bölgesi Batalpaşa Yöresi Çerkesleri" (1898), "Terek Bölgesi Nalçik Yöresi Dağlıları Hakkında" (1900), "Dağlıların Söylenceleri" (1903), "Dağlıların Toprak Sorunları" (1905), "Osetler Hakkında Tarihsel Bilgiler" (1905), "Kuzey Kafkasya Dağlıları" (Paris 1910), "Hastalık Sorunları" (Paris 1910), "Kabardey Artık Uyandı" (Paris 1911), Balkar toplumlarının kökenleri, sosyo-ekonomik ve politik gelişimi, Balkan toplumlarında yönetim, yargı sistemi ve hukuki işlemler ile ilgili "Balkarya; Tarihi Bir Deneme" (Paris 1911) Misost Abay'ın araştırma ve yazıları Glasnost sonrasında yayımlanan bir kitapta bir araya toplanmıştır: "Karaçayevo-balkarskiye deyateli kulturı kontsa XIX-naçala XX v. (19.Yüzyıl Sonu - 20.Yüzyıl Başındaki Karaçay-Balkar Kültür Faaliyetleri, Cilt:1, Nalçik 1993).

Kaynakça :

Berzeg, Sefer E. (Ocak 2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Sovyet Karanlığına Girerken (III. Cilt). İstanbul : Birleşik Kafkasya Derneği.

Bittirova, T. Ш. ve Sabanciev, H.M. (2017). Misost Abayeva. Nalçik : LLC

Bittirova, T. Ш. (11.02.2015). Misost Abaev (1957 - 1928). Erişim Tarihi : 19.04.2018, http://karachai.ucoz.ru/

Bittirova, T. Ш. (23.04.2003). Abaev Misost Kuchukovich (1957 - 1928). Erişim Tarihi : 19.04.2018, http://www.elbrusoid.org/

https://ru.wikipedia.org/