VASSAN GİREY CABAĞI
(1882 - 1961)

Bağımsız Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin ilk Maliye Bakanı; aynı zamanda sosyolog ve gazeteci olan Vassan Girey Cabağı, 3 Mayıs 1882'de Terek bölgesinde, İnguş yöresindeki Nasırkort köyünde doğdu. Çarlık ordusunda Albay olan babası Izhi Dzhabagiyev'in 3 kızı (Pakhı, Navtı, Navruz) ve 3 oğlu bulunmaktaydı (Albast, Magomed, Vassan). Vladikafkas Klasik Spor Lisesini (1900) bitirdikten sonra önce Dorpat Politeknik Enstitüsü'nü (Ziraat Fakültesi) ve sonra Almanya'da Jena Tarım Enstitüsünü bitirdi (1908). Üniversite yıllarında çeşitli Doğu ve Batı Avrupa dilleri öğrendi.

Petersburg’da Tarım Bakanlığında görev aldı. Tarım reformunun uygulanması için çaba gösterdi. 1913 yılında bölüm başkan yardımcılığına getirildi. 1904 yılından itibaren özellikle periyodik basında tarım ve ekonomik konular yayınlanan makaleleri, özellikle 1915 yılında yayınlanan "Avrupa'daki serbest toprak mülkiyeti ve tarım teknolojisi" kitabı her açıdan dikkat çekicidir.

1910 yılında Petersburg'da tanıştığı kendisi gibi bir çok dile hakim olan 19 yaşındaki Helena ile evlendi. Bu evlilikten 3 kızı oldu. Halimat (1914-1981), Jennet (1916-1992) ve Tamara (1919-?).

Şubat 1917 devriminden sonra Petrograd’daki Kafkasyalı aydınların Duma üyesi Muhammed Dalgat başkanlığında oluşturdukları Kuzey Kafkasya Dağlıları Komitesi’nde üye olarak yer aldı. Daha sonra ailesiyle birlikte Kafkasya’ya dönerek yurdunun örgütlenme ve devletleşme çabalarına aktif olarak katıldı. İnguş Milli Konseyi’nin Başkanlığını yaptı. Kafkasya Dağlıları Birliği’nin Merkez İcra Komitesinde aktif bir üye olarak bulundu. 12 Kasım 1917'de Kafkasya Dağlıları Birliği Merkez İcra Komitesi'nin toplantısında oluşturulan Finans Komisyonu'nun başkanlığına getirildi. 11 Mayıs 1918’de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin bağımsızlık bildirisinin yayınlanmasından sonra Birlik Konseyi (Parlamento) Başkanı, Pşımaho Kotse’nin I. kabinesinde Maliye Bakanı (15 Aralık 1918 - 25 Mart 1919) olarak görev aldı. Kuzey Kafkasya’nın Gönüllü Ordu tarafından işgalinden sonra da Tiflis’te sürgünde oluşturulan Kuzey Kafkasya Meclisi’nin aktif üyeleri arasındaydı(1920). Kafkasya’nın bütünüyle Kızıl Ordu tarafından işgalinden sonra Türkiye’ye iltica etti(1921). İstanbul’da Kuzey Kafkasya, Azerbaycan ve Gürcistan siyasi gruplarını biraraya getiren “Kafkasya İstiklal Komitesi”nin kurucularından biri oldu(1922).

1924 yılında İstanbul’da “Tanin” ve “La Republique” gazetelerinde çalıştıktan sonra eşinin ailesinin yaşadığı Polonya’ya gitti. Sürgün yıllarında Polonya’nın merkezi Varşova’ya yerleşerek Rusya mahkumu milletlerin örgütlerini biraraya getiren “Promethée” hareketi içinde aktif rol oynadı. “Orient” (Doğu) adıyla bir basın ajansı kurdu. Polonez (Leh) dilinde “Przeglad islamski” (İslam Dergisi)ni yayımladı. 1938’de Polonya hükümetinin resmi ajansının (PAT) temsilcisi olarak Türkiye’de bulundu. İkinci Dünya Savaşı yıllarında (1942) diğer Kafkasyalı siyaset adamları arasında Berlin’e giden Cabağı, burada oluşturulan Kuzey Kafkasya Milli Komitesi çevresindeki çalışmalara katıldı. Komitenin organları olan “Gazavat” gazetesi ve “Severnıy Kavkaz” dergisinde yazıları yayımlandı. 1949’da bir grup Kafkasyalı mülteci ile birlikte Türkiye’ye döndü. Bundan sonra da Türkiye ve Avrupa’da Kafkasyalılar tarafından çıkarılan çeşitli yayın organlarında 150'den fazla yazısı yayımlandı. Bu yayın organlarından bazıları Istanbul'da “Kafkas Mecmuası” ve Almanca basılan “Der Kaukasus und Seine Wirtschaft” (1942), Almanya’da “Caucasian Review”, "Free Caucasus", “Mecelle” ve “Kavkaz”. İstanbul’da, Cumhuriyet dönemindeki uzun bir kopukluktan sonra oluşturulan ilk Kafkas örgütlenmelerinden biri olan “Kuzey Kafkasyalılar Türk Kültür ve Yardımlaşma Derneği”nin (Bugünkü Birleşik Kafkasya Derneği) kurucuları arasında yer aldı.

18 Ekim 1961’de İstanbul’da ölen Cabağı Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Kaynakça :

Berzeg, Sefer E. (Ocak 2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Sovyet Karanlığına Girerken (III. Cilt). İstanbul : Birleşik Kafkasya Derneği.

Yandieva, Maryam. (2010, 04 Nisan). Вассан-Гирей Джабагиев – ингушский энциклопедист XX века (1882-1961 гг.). Erişim Tarihi : 14.02.2018, https://ghalghal.com/ (Inguşetya Tarihi Paralellikler. Vassan-Girey Dzhabagiev - XX yüzyılın İnguş ansiklopedisti (1882-1961).).

Yandieva, Maryam. (Mayıs 2017). Казус «князя А.» в современной ингушской историографии. Erişim Tarihi : 14.02.2018, http://magastimes.ru/ (Modern İnguş tarihçiliğinde "Prens A." olayı).

Dolgieva, M.B. (Mayıs 2017). Жизненный путь Васан-Гирея Джабагиева. Erişim Tarihi : 14.02.2018, http://magastimes.ru/ (Vassan-Girey Dzhabagiev'in yaşam yolu).

https://ru.wikipedia.org/