“Kafkasya halkları siyasi bağımsızlık mücadelelerinde

sadece kendilerine güvenmelidirler.”[1]

Ahmet TSALIKKATI

Türkiye’nin 1945 yılıyla birlikte girdiği çok partili rejim kulvarı ve çekingen demokratikleşme adımları[2], “yeni bir ulus” hedefli tek tipleştirme cenderesinin maddi ve manevi ağır hasarlarıyla yaşama tutunmaya çalışan Türkiye toplumuna tünelin ucunda ışık görme ihtimalini vermişti. Ama dil, kültür, inanç, politik duruş, yaşam tarzı vb. farklı özellikleri ve beklentileri olan tüm toplum katmanlarını da, etkileri, sonuçları ve mirası bugünlere kadar gelen mücadele süreci bekliyordu.

Kuzey Kafkasya coğrafyasının 1500’lü yılların sonlarından itibaren[1] tarihini şekillendiren, Kaytuko Aslanbek, İmam Mansur, Havduko Mansur, Tıghujıkhue Hacı Khızbeç, İmam Şamil, Muhammed Emin ve Hacı Gırandug Berzeg gibi liderlerin öncülüğünde birkaç nesil süregelen işgale direniş sonunda kırılmıştı. Kuzey Doğu Kafkasya’da yirmibeş yıl özgürlük bayrağını elinde tutan İmam Şamil 1859’da teslim olmuş, Kuzey Batı Kafkasya (Çerkesya)’daki son direnişçiler de 1864 baharında silahlarını bırakmak zorunda kalmışlardı.

Ğuáşöė Ruslan’ın tarihi Çerkesya topraklarından Kıyı Boyu Şapsığ bölgesindeki köyü Şekhec’ey (Kiçmay)’de 11 Eylül 2017 Pazartesi günü süresiz açlık grevine başladığının haberini sosyal medya ortamlarında okuduğumda, hemen Hind özgürlük hareketini “cesurların silahsız direnişi” olarak tanımlayan Gandhi, bu hareketin en çarpıcı ismi Badşah Han(Abdülgaffar Han) ve Peştunlar (Patanlar) aklıma geldi. Tabii modern “Sivil İtaatsizlik”in ilk teorisyeni ve eylemcisi Thoreau’yu da bu vesile ile tekrar hatırlamış olduk. Thoreau, Gandhi’ye ilham kaynağı olduğu gibi Tolstoy ve Martin Luther King gibi önemli isimler de Thoreau'nun düşüncelerinden ve eserlerinden ilham almışlardır.

Kube Şaban’ın trajik hayat öyküsünü her okuduğumda içim biraz daha burkulur. Onun hayatı bizim hayatımızın, halkımızın hayatının hüzünlü bir parçası… 

Kaderimizin farklı zaman ve mekân kurgusu; imrendiğimiz, saygı ve sevgiyle andığımız birçok önemli şahsiyetle olduğu gibi Kube Şaban ile de tanışmamıza fırsat sunmadı. Onları ancak bu dünyaya bıraktıkları “bir hoş sadâ” ile tanıyor ve anıyoruz.

 Kube Şaban’ın ismini ilk defa 1979 yılında Sefer E. Berzeg’in “Vatan Düşüncesi (Adige Şiirinden Seçmeler)” adlı şiir antolojisinde görmüştüm. Rahmetli Alaattin amcamın ifadesi ile “bizim için bir oksijen çadırı” olan Samsun Kafkas Kültür Derneği hafta sonlarımızın vazgeçilmez mekânıydı. O dönemlerde bir gün derneğin kitaplığını düzenleme görevini üstlenmiş ve sağda solda dağınık şekilde duran, üzeri çizilmiş, yırtılmış, çay tabağı ve sigara izmariti lekeli, birkaç dergi, broşür ve kitabı itina ile toparlamış, temizlemiş, onlara kutsal metinler gibi saygı göstererek tek raflı büfeden bozma kitaplığımızda sıralamıştım.

“Vatan Düşüncesi” adlı şiir kitapçığı da toparladığım kitapların arasındaydı.  Aşk, hüzün ve hasret kokan “Gelinin Ağıtı” (NISEM YIQHIBZ – HЫCЭM ИΓЪЫƂЗ) adlı şiiri/şarkısı ve kitapçığın sonundaki Adige alfabesi, Kube Şaban’ın adını ilk defa duymama ve onu tanımaya çalışmama vesile olmuştu. Sefer E. Berzeg “Vatan Düşüncesi (Adige Şiirinden Seçmeler)” adlı kitapçığındaki Adigece şiirleri, Kube Şaban’ın Ürdün’de hazırladığı alfabeyi kullanarak yayınlamıştı. (Bu alfabe o dönemdeki Adige Özerk Bölgesinin Kiril esaslı Adığe alfabesi sisteminin Latin harflerine uyarlanmasıyla meydana getirilmişti.) 

“… Çerkes Kültürünün bütün Kafkasya kültürü ile ilgili olduğunu da çok iyi anlıyoruz.

Bu anlamda bütün Kuzey Kafkasya halklarının kültüründe ortak bir Kafkasya kültürünün,

tek bir mantalitenin var olduğunu söylememiz için esas teşkil eden özellikler vardır…”

Kalmık Yura

Çerkes Dünyası

(Uluslararası Çerkes Birliği Dergisi), Bahar 98, Sayı : 1, sf: 21